قودی کلاه ، چکاوک کاکلی دارستان

نویسنده: محمد شول

 

قودی کلاه ، یا همان چکاوک کاکلی با نام علمی "lark " شناخته می شود.

در بعضی نقاط کشور به او (قـُبـره ) می گویند.

بیابانهای اطراف روستاهای سیرجان بویژه روستای دارستان سیرجان یکی از مساعد ترین زیستگاههای قودی است. بنظر میرسد زندگی در کنار بوته های کوتاه کهورک و تغذیه از حشرات گونه های مختلف گیاهی به مذاق این پرنده آدم گریز خوش آمده است. گفتنی است گونه های متفاوتی از این پرنده در نقاط مختلف دنیا یافت می شود.

قودی کلاه  دارای جثه ای نسبتا درشت تر از گنجشک بوده و پرهای روی سرش  به بالا تمایل یافته اند و شکل یک کلاه مخروطی یا  کاکل را تشکیل می دهند. این پرنده خاکی رنگ که رگه هایی از قهوه ای و سفید  به پرهایش جلوه خاصی بخشیده است همواره لانه ی خود ر در سطح زمین و لا بلای  بوته های خار بیابان می سازد و آنگونه که پیداست تمایلی به زندگی در جوار انسانها ندارد و حتی از انسانها فراری است.

قودی کلاه در زمره پرندگان باهوش است. او زمانی که موجود زنده ای را حوالی لانه اش ببیند که تخم ها و یا جوجه هایش را تهدید می کند ، چند قدم دورتر از لانه پای خود را می لنگاند و در یک حرکت نمایشی یکی از بالهایش را آسیب دیده نمایش می دهد به طوری که بنظر میرسد یکی از بالهای پرنده شکسته و قادر به پرواز نیست . با این روش ، عامل تهدید کننده را به دنبال خود می کشاند و پس از انکه از لانه اش دور کرد پرواز میکند.

قودی کلاه یک پرنده منزوی است و کمتر بصورت گروهی دیده شده است.

لابلای اشعار فولکوریک قدیمی دارستان که برای کودکان سروده  شده و سینه به سینه منتقل شده است ، موارد جالبی مشاهده می شود که نشان از دقت و ذکاوت مردمان قدیم این دیار برای بقای زیست این پرنده زیبا  دارد:

منم منم قودی کلاه

سه تخم میزارم سر راه

هر کی ور داره

حواله اش به خدا

(= من قودی کلاه هستم

سه تخم درلانه ام دارم که در سر راه  مسیر عبور آدمهاست

اگر کسی آن تخم ها را بردارد ،

خداوند جزای او را خواهد داد )

قودی کلاه مانند دم جنبانک ها  که در اصطلاح محلی به آنها چقوت سیدو گفته می شود در حین پرواز آواز می خواند. مرحوم فریدون مشیری چه زیبا سروده است:

 

میتوان رشته این چنگ گسست

میتوان کاسه ی آن تار شکست

میتوان فرمان داد

های ای طبل گران

زین پس خاموش بمان

به چکاوک اما

نتوان گفت مخوان

 

یا این قطعه ادبی ، که احتمال میدهم از ادبیات خارجی باشد:

کودک نجوا کرد:
خدايا با من صحبت کن

و يک چکاوک در چمنزار آواز خواند

ولی کودک نشنيد

پس کودک فریاد زد:

خدايا با من صحبت کن

و آذرخش در آسمان غريد

ولی کودک باز متوجه چيزی نشد

 

...و اشعار دیگری از این دست:

ای کاش عشق را زبان سخن بود
هزار کاکلی شاد در چشمان توست
هزار قناری خاموش
درنگاه من
عشق را ای کاش زبان سخن بود

 .........

بوی آلاله را می شنفم، آوای قودی را نیز

گر ببندم چشم، موج گندم در سرم غوغا می کند

مع مع بره ها و شرشر آب هم.

خانه بی روح و کوچک اینجا کجا و ...

و کلبه ای ساخته در آغوش بهار ،چهچه بلبل و بوی گل کجا؟!

... راهی نیست تا وطن

 

.........

 

 

 

دانه های گندم باقیمانده در گندمزارها و دیگر دانه های موجود در طبیعت و نیز حشرات بخش عمده ی غذای این جانور را تشکیل می دهد.

واژه" قودی " در اصطلاح محلی به معنا قود= قد=قده است و قده بمعنای مغرور و متکبر  است و احتمال میرود بخاطر غرور این پرنده بکار برده شده که علیرغم فرارش از آدمها حتی الامکان سعی می کند خود را ترسو نشان ندهد.

لانه این  پرنده که از خار و خاشاک  ساخته شده و حالتی ارتجاعی و نرم دارد در سطح زمین  زیر شاخه های کوتاه خارهای بیابان ساخته می شود.

نر و ماده این پرنده از لحاظ ظاهر تفاوت چندانی با هم ندارند.

 

شیوه تند راه رفتن قودی ها روی زمین به دویدن شباهت دارد.

 

ناخن انگشت عقبی پای آنها دراز است نوکی تیز برای شکار حشرات و نرم تنان دارند.

جالب است بدانید خانواده چکاوک های دنیا ،عمدتا در نیکره شرقی زندگی می کنند.

 

کلید واژه ها: قودی کلاه + لارک + چکاوک کاکلی + پرندگان آسیایی + زیستگاه پرندگان منطقه نیمه بیابانی + پرندگان استان کرمان + lark +iran birds+ پرنده های کاکلی +اشعار فولکوریک در مورد پرندگان+ پرندگان سیرجان + دارستان سیرجان+ جلگه دارستان سیرجان+پرندگان ایران