نویسنده : .
تاریخ : ۱۳۸۷/۰۳/۰۳

نام علمی:vastarakki
از خانواده:Motacillidae
نام بومی: چقوت سیدو ، چقوک سیدو
شناسه کتابی: دم جنبانک
--
برای دیدن تصاویر در اندازه بزرگ، روی آنها کلیک کنید

خانواده دم‌جنبانک

Family Motacillidae

 

 

پرندگانی هستند کوچک با جثه‌ای نسبتا باریک و دم‌دراز ، پروازی قوی دارند ،

ولی روی زمین راه می روند و تغذیه می کنند و یا می دوند . پپت‌ها قهوه‌ای رنگ و رگه‌رگه هستند و اغلب شاهپرهای کناری دمشان سفید است . شکل ظاهری و عادات آنها اغلب به چکاوک‌ها شباهت دارد ، مانند پرواز موجی ، خواندن در حال پرواز ، راه رفتن و دویدن و پرهیز از نشستن روی درخت .

صدای آنها در تشخیص اهمیت زیادی دارد . نر و ماده آنها همشکل است و روی زمین لانه می سازند .

دم جنبانک‌ها بدنی باریکتر و دمی درازتر از پپت‌ها دارند با منقار و پاهای نازک و اغلب پر و بال آنها طرح مشخص دارد و دم خود را مرتبا بالا و پایین می کنند . پرواز آنها توام با جهش‌های خاصی است ، در خارج از فصل زادوولد به طور دسته‌جمعی دیده می شوند ، روی زمین یا در شکاف سنگ‌ها لانه می سازند .

پرندگان این خانواده از حشرات ، عنکبوت‌ها ، نرم‌تنان و بعضی مواد گیاهی تغذیه می کنند .



دم جنبانک از گونه های جانوری زنده در سیرجان و روستاهای اطراف است.
این پرنده زیبا که به نظر میرسد در سالهای اخیر از تعدد آن کاسته شده است و به وفور یافت نمیشود در اصطلاح محلی ، چقوت سیدو یا چقوک سیدو نام دارد.
نام چقوت سیدو ( = گنجشک سیّد ) بیشتر بخاطر سیاهی پرهای روی سر این پرنده که شکلی مانند عمّامه سادات دارد اطلاق شده است.
چندان دور از باور نیست که نسب دادن این پرنده به ( سیّد ) و قدیسه کردن آن بدلیل تلاش در بقای نسل این پرنده خوش الحان بصورت گرفته باشد.
بومی ها ،  صدای زیبای خواندن این پرنده را پیک خوش خبری میدانند که از اتفاقات خوشایند آینده انسانها را اطلاع میدهد.
دم جنبانک ، پرنده مردم گریزی است که خیلی زود فرار می کند و بسیار محتاط و ترسو است. اما در عین حال برای ارتزاق ، گاهی هم سرکی به زندگی آدمها می کشد.
اطلاعاتی بیشتر از این زندگی پرنده خجالتی اما بسیار پر تکاپو:

دم جنبانک وخانوادهٔ گنجشک

به گمان بعضی از دانشمندان و پرنده شناسان دم جنبانک طی ملیونها سال پیش از پرنده‌ای حشره خوار وابسته به خانوادهٔ گنجشک  به وجود آمده‌است. در فصل تابستان زاد و ولد می‌کنند، نر وماده تقریباً هم شکل هستند. روی درختان ، بوته‌ها، شاخه‌های نخل خرما  لانه می‌سازند. بیشتر اوقات در هنگام نشستن بر روی شاخه‌های درخت دم خودرا می‌تکانند (می‌جنبانند) بنا براین آن را دم جنبانک نامیده‌اند.

 زیستگاه

زیستگاه «دم جنبانک» بیشتر در واحات ، وپشخه‌های سرسبز ، نخلستان ، کنار جویبار و واحه های  نزدیک روستاها است مانند: مناطق وباغ‌های پشت رودخانه ، و گاهی هم در زمستان در سوراخهای  کوه زیر نیز دیده می‌شود، و در بوته زارها ودرختان ومناطق کشاورزی  زندگی می‌کند. و روی شاخه‌های درخت ودر مناطق مختلف و بوته زارها وعلفزارها لانه می‌سازد. لانه أش از خار و خاشاک والیاف گیاهی، وگاهی از شاخه‌های کوچک درختان و برگهای خشک است.

 موسم تخمگذاری

موسم تخم گذاری و جفت گیری پرنده «دم جنبانک» معمولاً از اواخر فصل بهار و اعتدال بهاری  آغاز می‌شود و تا اواخر پائیز ادامه دارد. ماده از ۴ تا ۶ تخم سبز رنگ گاهی باعلائم خاکستری می‌گذارد. مدت ۱۸ تا ۲۱ روز روی تخمها می‌خوابد. جوجه‌ها پس از بیرون آمدن از تخم برهنه وناتوانند و از ۱۵ تا ۲۰ روز به مراقبت پدر ومادر نیاز دارند. بعد از (پلخوار) لانه را ترک می‌کنند. أما برای چند بار به لانه بر می‌گردند وسر انجام برای همیشه لانه رها می‌کنند ودر اماکن جدیدی استقرار می‌یابند.

سه تصویر پیاپی از چقوت سیدو یا همان دم جنبانک:







این پرنده را شکار نکنید. زیبایی طبیعت نباید خدشه دار شود.

موضوعات مرتبط: سیرجان
 
 
D A R E S T A N